Сытыары сымнаҕас, элэккэй майгылаах, үлэни өрө туппут, үлэттэн дьолломмут, күн күбэй ийэ, эйэҕэс эбээ, хос эбээ Васильева Мария Степановна туһунан ааҕааччыларбар кэпсиибин.
Үлэлээбит «Харыйачаан» оҕо-саадын тэрилтэтэ 85 сааһыгар анаан Мария Степановнаны кытта олоҕун кэпсээнин, үлэтин-хамнаһын, оҕо иитиитигэр санааларын о.д.а. кэпсэттибит.
Олоҕун кэпсээнэ
Мария Степановна 1945 сыллаахха муус устар 29 күнүгэр Ньурба оройуонун Тыалыкы (Антоновка) нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата Васильев Степан Николаевич тыыл, үлэ ветерана. Таһаҕас таһааччы (ямщик) этэ. Ийэтэ Васильева Зоя Иннокентьевна үлэ ветерана. Мария Степановна биэс оҕолоох Васильевтар дьиэ кэргэн бүтэһик оҕото. Хомойуох иһин, кини иннигэр төрөөбүт оҕолор бары оҕо саастарыгар өлбүттэрэ. 1953 сыллаахха Антоновка сэттэ кылаастаах оскуолатыгар маҥнайгы кылааска үөрэнэ киирбитэ. Бу сыл кыра киһи улахан сүтүктэммитэ. Тапталлаах ийэтэ Зоя Иннокентьевна олохтон өлөн туораабыта. Ийэтэ суох буолбутун кэннэ, икки сыл буолан баран, аҕата Дария Васильевнаны кэргэн ылбыта. Кини алта саастаах кыыс оҕолоох этэ. Оскуоланы бүтэрэн баран, 1967 сыллаахха, Мэнэ Хаҥалас Төҥүлүтүгэр СПТУ-14 зверовод үөрэҕэр киирбитэ. Группаҕа 34 оҕо баара. 30 кыыс, 4 уол. Ол уолаттартан биирдэрэ Слепцов Алексей Егорович этэ. Эдэр дьон көрсө түһээт, харахтарынан таптаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, ыал буоларга быһаарыммыттара. 1968 сыллаахха от ыйын 29 күнүгэр ыал буолбуттара. Ол сыл күһүнүгэр үөрэхтэрин бүтэрэн, Абыйга улэлии кэлбиттэрэ. Саһыл ферматыгар звероводунан үлэлээбиттэрэ. 1970 сыллаахха Абый нэһилиэгэр типовой детсад тутуллубута. Мария саҥа детсадка ньээҥкэнэн үлэҕэ киирбитэ. Кэлин 24 сыл повардаабыта. 1992 сыллаахха пенсияҕа тахсыбыта. Мария Степановна 7 оҕо тапталлаах ийэтэ, элбэх сиэн, хос сиэн тапталлаах эбээтэ. Абый нэһилиэгин убаастанар кырдьаҕаьа, II-III степеннээх «Ийэ албан аата» мэтээл хаһаайката. Оҕо иитиитигэр сыралаах үлэтин иһин элбэх грамоталардаах, махтал суруктардаах, наҕараадалардаах
Өр сылларга оҕо тэрилтэтигэр
– Мин 1970 сыллаахха ыам ыйыгар «Харыйачаан» дьааһыла-саадка үлэҕэ киирбитим. Бу кэмҥэ детсад сэбиэдиссэйэ Хабаров Василий Семенович этэ. Ити кэмҥэ дьахталлар оҕолоро икки ыйа туолла да, үлэҕэ тахсаллара. Оҕолорбутун илдьэ сылдьан үлэлиирбит. Үлэбит режимэ сүрдээх ыарахан этэ. Сарсыарда 7 чаастан күнүс 3 чааска дылы нэдиэлэ устата сылдьарбыт. Иккис нэдиэлэҕэ 3 чаастан киэһэ 11 чааска дылы, онтон үһүс нэдиэлэҕэ түүн олорор этибит. Маҥнай улэлиир кэмнэрбэр иитэччилэр Слепцова Марина Николаевна, Старостина Галина Егоровна, Мордовская этилэр. Иитээччи көмөлөһөөччүлэринэн Сухомясова Т.В, Холостякова И.М, Ефимова А.К, Жиркова Х.Н, Эверстова А.Н, Стручкова Х.Д, Черемкина А.Н, Слепцова П.С. үлэлииллэрэ. 1971 сыллаахха сэбиэдиссэйинэн Протодьяконова Анна Семеновна үлэлээбитэ. Онно режиммытын уларыппыта. Ол кэмҥэ элбэх уларыйыы буолбута. Иитээччилэр Слепцова М.Н, Слепцова Л.Г, Корякина Г.Е. этилэр. Мин 9 сыл иитээччи көмөлөһөөччүтүнэн сылдьыбытым, 16 сыл повардаабытым. Оҕо-саадыгар уопсайа 25 сыл эҥкилэ суох үлэлээбитим. «Харыйачаан» дьааһыла-саадка үлэлээбит кэмнэрбин олус истиҥник саныыбын. Быйыл «Харыйачааммыт» 85 сыллаах үбүлүөйдээх сыла. Түгэнинэн туһанан, тапталлаах коллективпар инники үлэҕитигэр ситиһиилэри, дьолу-соргуну баҕарабын.
Оҕо иитиитигэр санаалар…
– Элбэх оҕолоох ийэбин. Оҕо иитиитигэр туох да кистэлэҥим суох. Биир да оҕобор ыһыытаан-хаһыытаан аймамматах, кими да таһыйбатах ийэбин. Сыллаан-уураан даҕаны манньыйбатаҕым. Сахалыы, сэмэйдик иитэн атахтарыгар туруорбуппут. Оҕолор бэйэ-бэйэлэрин көрсөн улааппыттара. Мин дьолум – оҕолорум, сиэннэрим, хос сиэннэрим. Сиэннэрим бары сахалыы саҥараллар, оттон хос сиэннэрим, хомойуох иһин, нууччалыы саҥараллар. Бу барыта телефон, аныгы үйэ сабыдыала дии саныыбын. Билиҥҥи тэтимнээх, түргэнник сайдар үйэҕэ оҕоҕо болҕомто ууруохха, элбэхтэ кэпсэтиэххэ, санаа үллэстиэххэ, хайҕыахха наада.
Ыччат үлэлээх буоллун, дьонум сэргэм баай-талым, дьоллоох соргулаах олохтоннун» диэн эбээ бар дьонугар алгыһын анаата. Эһиил 80 сааһын туолар ытык саастаах эбээҕэ — Мария Степановнаҕа чэбдик туругу, этэннэ буолууну, оҕолорунан, сиэннэринэн, хос сиэннэринэн дьоллонон, үөрэ-көтө олороругар баҕарабыт.
Анна Чиркова, Абый