«Биһиги дойдубутун утары информационнай сэрии үгэннээн турар. Хомойуох иһин, экономика санкцияларыттан саҕалаан историяны токурутуу курдук сүдү боппуруостарга биһиги дьоһун хоруйу кыайан биэрбэппит. Тоҕо оннугун, ыччаты патриот тыыныгар иитии билиҥҥи кэмҥэ хайдах буолуон сөбүн, урукку сэбиэскэй кэм курдук идеал, холобур оҥостор дьоруойдар баар буолуохтаахтарын-суохтарын тула «Патриотизмҥа иитии — дойду инники кэскилэ» диэн темаҕа редакция «Төгүрүк остуолу» тэрийэр», — диэн кылаабынай редактор Александра Заровняева киирии тылын кэнниттэн историк үөрэхтээх Белай Гора гимназиятын директора Владислав Окороков кэпсэтиини саҕалаата.
История уруогун үөрэтии көдьүүстээх ньымалара
«Билиҥҥи кэмҥэ история суолтата» диэн темаҕа бэйэм санаабын үллэстэбин. Кистэл буолбатах, информационнай сэриигэ историяны кырдьыгынан билии олохпутугар улахан суолталаах. Билигин саастаах дьон, үөрэх үлэһиттэрэ эдэр ыччат өйүн-санаатын сөптөөх суолга таһаарар туһугар охсуһар аналлаахпыт. Хомойуох иһин, арҕаа дойдулар араас ньыманан кыайан иһэллэр. Ол иһин историяны биэрии, олоҕу кытта тэҥнээн көрүү методикатын уларытыахха наада. Гимназияҕа «Үрүҥ эһэ» диэн байыаннай-патриотическай кулууп үлэлиир, онно аҥардас бинтиэпкэнэн ытыыны, стройдаан хаамыыны үөрэтиини эрэ буолбакка, историяҕа экскурс оҥоробут, байыаннай дьыаланы тоҕо билиэхтээххитий диэн ымпыгын-чымпыгын быһаарабыт. Мамонт музейын экспонаттарын таба туттан үөрэтиигэ, ыкса сибээстээх предметтэри хоһулаан, араас научнай-практическай конференцияларга кытталларын ситиһэбит. Оҕолор ону сэргэ модель оҥоллоругар IT-технологияны тутталлар, аны, итинтэн ситимнээх омук тылын билэргэ дьулуһуу үөскүүр. Английскайдыы, немецтии, нууччалыы тылбаас тахсан кэлэр. Итинник, барыта быыһа суох салҕанан баран иһэрин ситиһэ сатыыбыт. Историяны үөрэтиигэ интерактивнай нуорманы киллэрэ сатыыбыт. Оҕо билигин визуал буолла, ол аата тас хартыынканы эрэ көрөр, аахпат. Ол иһин элбэх видеоряд наада, аҕыйах текстээх. Билиҥҥи сорукпут диэн үгэс буолбут предметинэн үөрэтиини IT-технологияны кытта синтезтээн үөрэтии баар буолуохтаах. Оччоҕо эрэ балаһыанньаттан тахсыахпыт. Патриотизмҥа иитии биир ньыматынан Гимн ыллааһына буолар, ити олус көдьүүстээх методика дии саныыбын. Ону сэргэ патриот буола иитиигэ араас хамсааһыннар элбэхтэр».
Оҕолор дойдуларын геройдарын билбэттэр…
Итинник хамсааһыннар тустарынан Оҕо эбии дьарыктаах буоларын киинин педагога Жанна Садовникова бэйэтин санаатын үллэстэр: «Икки сыл анараа оҕолор дойдуларын геройдарын отой билбэт этилэр, тоҕо диэтэххэ учебнай программаттан элбэх айымньыны, историческай фактары уһулан кэбиспиттэрэ. Ол содулун билигин көннөрөр ыарахан. Дьэ саҥа киллэрэн эрэллэр, ону да «Разговоры о важном» диэн ааттааннар. Ситимнээх үлэ суох. Билигин начаалынай кылаастарга «Россия хотойчоонноро» диэн программанан Абый улууһун бары оскуолалара үлэлиир буоллулар. Урут «Сайдыы» диэн Абый улууһун оҕолорун общественнай хамсааһынын программатын, билигин «Патриот» диэн программаны торумнаабыппыт. Билиҥҥи кэмҥэ интернетинэн эрэ буолбакка, оҕолору кытта бииргэ, кинилэри түмэр, сомоҕолуур үлэ эрэйиллэр. Ону баара, оҕобут ахсаана олус аҕыйах. Онуоха эбии Владивостокка оҕо тэрилтэлэрин кытта үлэлииргэ анаммыт курстарга сылдьыбыт учууталлар, ирдэбил үрдүк таһымнааҕын уйбаккалар, үгүстэр барыталаан хааллылар,. Оҕо үксэ ютуб уонна компьютер дьарыктаах буолла, онно американскай олох пропагандаланар. Тугу гынабыт… Урут төрөппүт иитиинэн дьарыктанара, ол курдук коллективнай иитиигэ киирэн эрэбит. Ордук тыа сиригэр бу үлэ көхтөөхтүк уонна көдьүүстээхтик ыытыллар. Онуоха коммунарскай сбор курдук формалаах үлэни ыытан, оҕону патриотическай тыыҥҥа уһуйуохха сөп».
Ыччат дойдутугар төннөн кэлэн үлэлиирэ наада
Абый нэһилиэгин баһылыга Тимофей Томскай, түөрт улууска учууталлаабыт уопутугар олоҕуран, патриотическай иитиини улахан киһи, төрөппүт, учуутал тус бэйэлэрин холобурдарыгар олоҕуран ыыталлара көдьүүстээх буолар диирин кытта сөбүлэспэт буолуохха табыллыбат. «Бэлэсипиэти айар наадата суох. Сэбиэскэй кэминээҕи идеология үчүгэй өрүттэрин туттар наада. Дойдубут бары ситиһиилэриттэн үөрэр этибит, ханнык да түгэҥҥэ көмүскүүр санаалаах буоларбыт. Ол хааммытыгар баар. Ити гынан баран, аллараттан саҥаран патриот идеологиятын олохтуур билигин кыаллыбат, үөһээҥҥи былаас анааран, өйдөтөн, былаас бары структуратын ситимнээхтик үлэлэтэн, салайан биэрдэҕинэ, ханнык да показухата суох үлэлээтэҕинэ, кыаллыан сөп. Сүөһүтэ ииттин диэн буолар, аҥардас тылгынан этэр ол татым, мин, холобур, дьон бэйэлэрэ астаах-үөллээх буолалларыгар угуйан бэйэм кытта ынаҕы иитэбин. Оҕолорбун батыһыннара сылдьан такайабын. «Хоһуун» диэн уол оҕону олоххо бэлэмниир кулууп баара, онно уолаттары сиргэ, тыаҕа, булка бэйэбин кытта илдьэ сылдьан, эр киһи сатыырын сатыахтааххыт диэн үөрэтэрим. Онтукам билигин анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга туһалыырын этэллэр, махтаналлар. Биһиэхэ кытаанах сокуон наада. Патриотизм биир көрүҥүнэн олохтоох киһи үөрэхтэнэн баран, төрөөбүт дойдутугар төннөн кэлэн үлэлиирэ буолар. Онно киниэхэ сөптөөх усулуобуйа тэриллэрэ, көҕүлүүр дьаһаллар көрүллэллэрэ ирдэнэр».
Буойуннарга көмө патриотизмы көрдөрөр
Быстах хомуурга ыҥырыллыбыттарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмөнү оҥорор ыстаап салайааччыта Айталина Унарова патриот уолаттар элбэхтэр диирин кытта толору сөбүлэһэр наада. Кинилэр суохтара буоллар, Аҕа дойдутун ким көмүскүө этэй. Онуоха кинилэргэ тирэх буолар дьоннорунан тыыл буолар диэн кини саамай сөпкө этэр. «Оҕо төрөөт да ийэ, аҕа тапталыгар сууланан улаатар. Онтон детсадка, оскуолаҕа араас туһалаах программаларынан иитиллэр. Эбэн эттэххэ, улахан киһи, төрөппүт туттарынан-хаптарынан, оҕотугар сыһыанынан иитэрин оҕо ордук ылынар. Итинник тапталга иитиллибит киһи патриот буолара саарбаҕа суох. Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар Абый улууһун дьоно-сэргэтэ араас көмөнү оҥордо, оҥорор даҕаны. Ити түмсүүлээхпитин көрдөрөр. Биһиги дойдубутун көмүскүүр буойуннарбытын үйэтитэр сыалы-соругу туруорунуохтаахпыт. Бүгүн олус үчүгэй кэпсэтии таҕыста, манныгы үгэскэ кубулутан, дьон-сэргэ түмсүүлээх буоларыгар эбии дьайыыгыт элбии, үүнэ турарыгар баҕарабын», — диэн түмүктээтэ.
Суруйда Николай ПЕТРОВ.