«Арктика суоллара» тэрилтэ 2014 сыллаахтан тэриллэн, Абыйдааҕы суол учаастага эмиэ ити кэмтэн үлэлиир. Элбэх эдэр саха уолаттара үлэлииллэр. Кинилэр «Индигир» диэн 424 км уһуннаах массыына суолун Белай Гораттан өрүс үөһээ, аллараа диэки хайысхаларынан арахсан, Муома улууһун кыраныыссатыттан Аллайыахаҕа тиийэ оҥорон, көрөн-истэ сылдьаллар, ол быыһыгар 282 км усталаах муус устун сыыйыллар учаастактаахтар. Муус чараас кэмигэр массыына сырыыта тохтооботун туһугар Дружинаттан Кэбэргэнэҕэ диэри 104 км объездной суолу анньан биэрэллэр.
Ити этиллибиттэн ураты өссө Усть Куйга-Депутатскай-Белай Гора трассаҕа Кэбэргэнэ уонна Сыаҥааннаах икки ардыгар суолу көрүү-истии ыытыллар, итиэннэ өрүскэ 83 км усталаах муус суолу оҥороллор. «Алазея» диэн сезоннааҕы трассаҕа массыына Уолбукка барар суолун оҥоруу эмиэ тэрилтэ эбээһинэһэ. Итини сэргэ дорожниктар Белай Гораттан нефтебазаҕа уонна аэропорка барар суоллары эмиэ өрөмүөннүүллэр. Онон барыта 690 км усталаах суол, ол иһигэр 181 км зимник, 401 км муус суол, 103 км төгүрүйэр суол уонна 4 км гравий суол дорожнай учаастак көрүүтүгэр киирбиттэр.
«Арктика суоллара» Абыйдааҕы учаастагар 22 киһи үлэлиир, кинилэр, ахсаанынын ыллахха, 19 техниканан суолу оҥорон, өрөмүөннээн, массыыналар харгыһа суох этиллибит суолларынан айанныылларын хааччыйаллар. Санаан да көрдөххө, сөҕүмэр улахан үлэ, дьон кыаҕыттан киһи сөҕөр!
Учаастак начальнигын эбээһинэһин билигин Николай Николаевич Карпов толоро сылдьар. Уолаттарын, үлэтин ис хоһоонун бэркэ билэр буолан, манныгы кэпсээтэ: «Үлэбит сүрүннээн — кыһыҥҥы суоллары оҥоруу (үөһэ аахтыгыт – ред.). Айылҕа туругуттан улахан тутулуктаахпыт. Муус халыҥыттан көрөн, техникабытын ыйааһынынан арааран таһаарабыт. Онуоха пикор-лед диэн эхолокка майгынныыр анал прибору туттабыт. Бастаан кыра техника барар. Ол курдук, снегоболотоход «Трэкол» көмөтүнэн трасса барар сирин анал схемаҕа бэлиэтиибит. Кини кэнниттэн «Беларусь» тахсар, муус халыҥаатаҕына ыарахан массыыналар, «Кировецтар» үлэлииллэр. Икки полосалаах суолу анньан, оҥорон биэрэллэр. Уолаттар үлэлииргэ баҕалаахтар». Салгыы Николай Николаевич анал техниканы ыытар бырааптаах топливозаправщик суоппарын, кыһын суолларга үлэлиир техникалары заправкалыыр Сергей Ефимовы, эмиэ анал допустаах УАЗ базатыгар туруоруллубут «Трэкол» водителин Роман Соломовы, слесарь Денис Слепцовы, ыскылаат сэбиэдиссэйин Анна Старостинаны, суол маастарын Алексей Саввиновы, суол үлэтин техникатын арыаллыыр «Урал» суоппарын Сергей Дмитриевы, сварщик Нурбек Ашырахмановы үтүө үлэһиттэр диэн, ааттаталыырбар көрдөстө.
Механик дуоһунаһыгар Егор Афанасьевич Шкулев ананан үлэлиир. Кини Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун машинист идэтин ылан бүтэриэҕиттэн бу тэрилтэҕэ таһаарыылаахтык үлэлиир. Арай биир сыл Похвальнайга «Арктик-капитал» ААО-ҕа үлэлии сылдьыбыттаах. Кини үксүн «Кировец-703» тракторынан Зашиверскай-Чокурдаах маршрутунан суолу оҥорор үлэҕэ эппиэтинэстээхтик, кыһамньылаахтык үлэлиир. Бииргэ үлэлиир доҕотторо Стручков Александр Максимович, Слепцов Константин Константинович эмиэ итинник хабааннаах үлэлээхтэр. Александр Уолбут-Сыаҥааннаах- Депутатскай икки ардыларын үлэни ыытарынан уратылаах.
Тэрилтэ биир бэтэрээн, уопуттаах үлэһитинэн Николай Владимирович Яковлев буолар. Манна өрүс пордугар 12 сыл үлэлээн, техника арааһыгар сыстыбыт, олору баһылаабыт киһи. Бу тэрилтэҕэ охраннигынан саҕалаан баран, ол үлэ хамсаныыта суоҕуттан сирэн, бастаан рабочайдаан баран, билигин «Кировец» трактор машиниһа. Кини Сутуруоха орто оскуолатыгар тракторист идэтин баһылыыр дастабырыанньаны туппутунан киэн туттар, олоххо бэлэмнээх тахсыбытым диэн астынар. Үөрэх диэн хаһан да наада, тэрилтэбит Дьокуускайга «Недра» диэн үөрэх пуунугар категориябытын үрдэтинэ барарбытын хааччыйар диэн кэпсиир.
Уолаттар суол үлэтигэр кыһын хас да бөлөххө хайдыһан тахсаллар. Араас мүччүргэннээх сырыылар буолааччылар дэһэллэр. Суолга алдьанан хаалбыт техниканы быыһыырга, суоппардарга көмөлөһөргө кимиэхэ да аккаастаабаппыт дииллэр. Кинилэри «Иркут» диэн вагон-дьиэ батыһа сылдьар буолан, итии аһы аһаан, сынньанан абыраналлар эбит, тэрилтэлэрэ кыһыҥҥы, сайыҥҥы таҥаһынан хааччыйар буолан, итиннэ төбөлөрүн ыарытыннарбаттар. «Усулуобуйа тэриллэр сиригэр сорудахтаммыт үлэни үчүгэй түмүктэрдээх туттарар иэспит буоллаҕа», - диэн уолаттар күлсэллэр.
Механигынан тэрилтэ арыллыаҕыттан Петр Владимирович Борзов, бары техническэй кыһалҕалары быһаара, уолаттарга күүс-көмө буола үлэлиир. Кини көҥүлэ суох биир да техника трассаҕа тахсар бырааба суох. Куһаҕана диэн, куораттан саппаас чаастарга сайаапка биэрэллэрэ сороҕо толоруллубат эбит, ону ол диэбэккэ, механик өҥөтүнэн, көрүү-истии үчүгэйинэн трактордар, массыыналар хоп курдуктар, атыылаһыллыахтарыттан улахан өрөмүөнү барбаталлар да, хата тулуһан үлэлии сылдьаллар.
Тус бэйэм уолаттары барыларын кэриэтэ көрсөммүн (ааттарын барыларын ааттыыр кыаттарбат), үлэлииргэ, тутарга бэлэмнэрин, настройкалаахтарын көрөн, маннык уолаттардаах тэрилтэ кэскилэ киэҥин, тирэҕэ бигэтин өйдөөтүм, биһирээтим, инникитин да ситиһиилээх үлэни баҕардым.
Николай Петров.