СӨ тутуу миниистирин бастакы солбуйааччыта Евгений Афанасьев салалталаах иккис бөлөх Ураһалаах, Майыар, Уолбут нэһилиэктэрин олохтоохторун кытта көрүстэ.
Ураһалаахха саҥа хочуолунай тутуутун туруорсаллар
Нэһилиэк баһылыга Майя Шкулева отчуот мунньаҕын арыйда.
Олохтоохтор биир сүрүн кыһалҕаларынан 100-тэн тахса олорор дьиэ, социальнай эбийиэктэр температурнай режимҥа эппиэттээбэттирин, киин хочуолунай кыаҕын толору туһамматтарын ыйдылар. Оскуола дьиэтэ, оҕо уһуйаана тымныы буолан бронха, бүөр ыарыыта элбээбитин бэлиэтээтилэр. Инникитин иккис хочуолунай тутуутун, хочуоллары уонна насостары саҥардыыга туруорустулар. Хачыгаар үлэтэ ыараханыттан, үлэһит илии тиийбэтин бэлиэтээн туран хамнас үрдүүрүгэр этии киллэрдилэр. Сылын аайы бырабыыталыстыбаҕа туруорсар боппуруостарын быйыл өссө төгүл хатыылаатылар, тутуу матырыйаалын тиэйэн аҕалыыга чэпчэтиилээх бырагыраамманы олоххо киллэрии.
Үҥкүү куруһуогун салайааччыта Людмила Стручкова «Оҕо саас сылынан», «Арктика оҕолоро» бырагырааманан Белай Гора-Дьокуускай-Владивосток куоракка Ураһалаах оскуолатын 12 үөрэнээччитэ үҥкүү куонкуруһугар баран кытталларыгар бырайыаһы уйуналларыгар көрдөстө.
Ханна да буоларын курдук интернет боппуруоһа эмиэ сытыытык турда. Маныаха баһылык Майя Нуриковна госусулга нөҥүө ыытыллыбыт куоластааһыҥҥа кыайбыттарын эттэ. Ураһалаахха, Абыйга, Кэбэргэнэҕэ этэҥҥэ буоллаҕына бу саас Теле2 суотабай сибээс тэрилэ кыһыҥҥы суолунан кэлиэтээҕин быһаарда. Оччотугар түргэн сибээс олоххо киириэҕин эттэ.
Сутуруоха эдэр учууталлара педагогтарга диэн элбэх квартиралаах дьиэни, спорт саала тутуутун, хоту сиргэ эдэр специалистар кэлэн үлэлииллэрин ситиһэр сыалтан учуутал хамнаһын оҕо ахсааныттан көрүллүбэккэ үрдүүрүгэр этии киллэрдилэр.
Арктика дьонун кыһалҕата
Майыар. Отчуоту туруоруу күнүс биир аҥаар чаастан саҕаланна. Урукку өттүгэр тымныытынан аатырбыт култуура дьиэтэ кур бэйэтэ кубулуйбатах. Кэлбит дьон бары истээх соннорун кэтэн, үллэччи таҥнан олороллор. Олохтоохтор үксүлэрэ тымныыттан саллан саала түгэҕэр үрдүк сиргэ кэчигирэспиттэр. Мунньаҕы нэһилиэк баһылыга Иван Атласов ыытта. Бөлөх салайааччыта Евгений Егорович сахалыы дакылаатын саалаҕа мустубут дьон чуумпуран олорон сэргээн иһиттилэр. Ыраах сытар нэһилиэк диэх курдук ыйыталаһаллара, чуолкайдаһаллара элбэх. Ордук авиатранспорт боппуруостарыгар тохтоотулар. Субсидированнай билиэккэ тиксибэттэрин, арктическай улуустан сылдьар устудьуоннарга тоҕо бырайыас төлөммөтүн, атын хоту улуустары кытта холоотоххо, билиэт сыаната тоҕо ыараханын ыйыттылар. Авиабагаж 20 киилэттэн ордук көҥүллэммэтин ааһан, аны икки 10 киилэлээх суумканы эрэ багажка тутар буолбуттарын эттилэр. Нуорманы суох гынарга туруорустулар.
Арктика олохтоохторо диэн түөскэ сааналлар да, олохпут төттөрү ыараан иһэр диэн бэлиэтээтилэр. Тоҕо бензин сыаната үрдүү турарын ыйыттылар. Арктическай улууска олорор эр дьон пенсияҕа 55 сааһыгар тахсарын туруорустулар. Уоппускаҕа бырайыас сыл аайы төлөнөрө буоллар диэн этии киллэрдилэр. Хоту улууска дьон барыта гаражтаах. Ол гынан баран төлөбүрэ олус үрдүгүн, коммунальнай өҥөтүн сайыҥҥы дьиэҕэ, баанньыкка холуулларыгар эттилэр.
Нэһилиэккэ аҕыйах сыл иһигэр үгүс саҥа эбийиэк үлэҕэ киирэн, олохтоохтор настарыанньалара үчүгэй. Ол да буоллар, кыһалҕалар эмиэ бааллар. Хаарбах дьиэттэн көһөрүү үлэтин тэтимнээхтик ыытыыга этиннилэр. Маныаха Евгений Афанасьев быйыл 8 квартиралаах уопсай дьиэ тутуутугар 12 мөл. солк. үбүлээһин көрүллүбүтүн эттэ.
Тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах үгүс боппуруоһу Сидор Сидоров биэрдэ. Бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйатын сайыннарар сыалтан бородууксуйаны улуус киинигэр батарарга маҕаһыын тэриллэрэ буоллар диэтэ. Өртөөһүн боппуруоһун көтөхтө. Куһаҕан хаачыстыбалаах оту сиэн 8 сылгы өлбүтүн эттэ.
Олохтоохтор бөһүөлэк Индигир өрүс, Кэбэргинкэ үрүйэ үрдүгэр турарын, аппалаах сир элбээбитин, сылын аайы сир ирэн намтаан иһэрин эттилэр. Биэрэги бөҕөргөтөр үлэ ыытыллара наадатын, атын дойдуттан кэлбит дьону бэрээдэктииргэ туруорустулар.
Отчуоттуу кэлбит бөлөх киинтэн ыраах сытар нэһилиэккэ элбэх тутуу, үтүө түмүктээх үлэ барарын бэлиэтээтэ.
Уолбут нэилиэнньэтэ отчуокка санаатын аһаҕастык этиннэ
Түмүктүүр мунньах Уолбут нэһилиэгэр буолла. Төһө даҕаны киэһэ 10 чаастан саҕаламмытын иһин, 30-ча киһи кэлбит. Уолбуттар нэһилиэк, улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах элбэх ыйытыы биэрдилэр, этиилэрин тириэртилэр.
Уолбуттар уруккаттан туруорсар боппуруостара суотабай сибээс буолар. Кырдьаҕас олохтоох Егор Жирков билайн суотабай оператор өҥөтүнэн туһаналларын, ол эрээри аата эрэ суотабайын, интернет кэлбэтин, СМС барбатын, аныгы сибээс дьиҥ чахчы күннээҕи олоххо наада буолбутун холобурдаан туран, госуслуги нөҥүө оҥоһуллуохтаах докумуоннар туран хаалалларын эттэ.
Лариса Слепцова 2017 сыллаахха ЦЭРС тэрилтэтин кытта үс объекка контракт түһэрсэн үлэ саҕаламмытын, ол эрээри, оҕо уһуйаанын дьиэтигэр өрөмүөн үлэтэ ыытыллыбатаҕын, муостата тымныытын, оҕолор уһуйааҥҥа сылдьар усулуобуйалара суоҕун, аһылыкка, чуолаан үүккэ, эккэ ыарахттары көрсөллөрүн, бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйатын оҕо аһылыгар киллэрэллэрин туруоруста.
Нэһилиэк баһылыга Эдуард Сергеев субсидированнай билиэти дьиҥ чахчы олохтоох дьон туһаналларыгар этии киллэрдэ. Ирдэниллэр докумуоннарга эбии бу олохтоох киһи буоларын туоһулуур бэчээттээх справканы дьаһалтаттан ылан сыһыарыы быһыытынан киллэрэллэрин туруоруста.
Кэлии дьонугар буолбакка, олохтоох дьоҥҥо көмө оҥоруохха наадатын этиннилэр. Учууталлар, быраастар биэс сыл үлэлээн баран дойдуларыгар төннөллөрүн, олохтоохтор оҕолорго көмө оҥоһуллубатыттан, дойдуларыгар төннүбэккэ, атын сиргэ баран үлэлииллэрин эттилэр.
Мобильнай быраастар кэлэн барыыларыгар дьон махтанар. Ити гынан, бу кэлэн барбыт быраастар олохтоохтору ситэ көрбөөккө ыксалынан төннүбүттэрин, сылайбыттарын эттилэр. Маны учуоттаан график сөптөөхтүк оҥоһулларыгар, аны сырыыга куртах бырааһа кэлэригэр туруорустулар.
СВО кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэригэр коммунальнай өҥөҕө 50% чэпчэтии федеральнай сокуоҥҥа сурулла сылдьар гынан баран, республикаҕа бу сокуон тоҕо олоххо киирбэтин ыйыттылар, туруорустулар.
Түмүккэ нэһилиэк олохтоохторо СӨ ситэриилээх былааһын отчуотун сөптөөҕүнэн сыаналаатылар.
Бу күн үлэлиир бөлөх нэһилиэк, улуус сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит олохтоохторго үрдүкү салалта наҕараадаларын туттардылар.
Быһаарыы: Хоһулаһар ыйытыылар уонна эппиэттэр, хаһыат иэнэ кыратынан, манна суруллубатылар. Атын нэһилиэктэргэ ыытыллыбыт отчуоттан атылыы матырыйааллары ааҕаргытыгар көрдөһөбүт.
Александра ЗАРОВНЯЕВА.