Ханнык да улуус киэн туттар, хоноһоҕо кэпсиир киһилээх буолар. Улахан кинигэлэргэ суруллан ааттара арбамматах да буоллар, бэйэлэрин кэмнэригэр оройуоннарын аатын үрдүккэ таһаарбыт дьоннортон биирдэстэринэн тустуук Иван Николаевич Никулины ааттыахпын баҕарабын. Кинини, онус кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, үчүгэйдик тустар уол диэн көрөөччүбүн.
Ол бэйэтэ билигин 64 саастаах олоҕу билбит, уопутурбут киһи. Киэҥ сирдэринэн сулууспалаабыт, үөрэммит, күрэхтэспит буолан харизмалаах, кэпсэтэрэ дуоспуруннаах, таҥна сылдьара да аныгылыы, бэйэтигэр барсар.
Иван Николаевич спортивнай ситиһиилэрин аҥардас ааҕан бардахха да, бу хаһыакка баппат. Онон мин кини дьулуурун, анаан-минээн сорук туруорунан ССРС спордун маастарыгар тиийэ тустубутун эрэ бэлиэтээри гынабын. Сэбиэскэй кэм саҕана киһи эрэ барыта ыраах хоту дойдуттан спорт маастара буола үүммэт этэ, билигин даҕаны. Арай Иван тустарын саҕана үлэлэригэр бэриниилээх, ис сүрэхтэриттэн ылсан үлэлиир тренердэр баар буола сылдьыбыттарын санатабын. Семен Борисов, Иван Ефимов, Егор Слепцов, Марк Ушницкай, Виктор Стручков курдук билиилээх, сатабыллаах тренердэргэ, учууталларга такайыллан, Иван Саха сирин биир бастыҥ тустууга буолбута. Аан дойду чемпиона буолбут Герман Контоевтыын, призер Петр Юмшановтыын, Европа үс төгүллээх чемпионун Василий Гоголевтыын тустубута үгүс-элбэх, кинилэрдиин эрэ буолуо дуо…
Белай Гораҕа РТК-ҕа оробуочайдыы сылдьан, Красноярскайга тустан спорт маастара буолбута. Ол кэмҥэ кини 22 саастааҕа, ити иннинэ да, кэнниттэн да республика таһымнаах тустууларга Чурапчыга, Тааттаҕа, Дьокуускайга, Черскэйгэ, Муомаҕа, Орто Халымаҕа, Бороҕоҥҥо, Булуҥҥа, Намҥа, Чокурдаахха, Белай Гораҕа тустубута, үксүн призердыыра, бастыыр да этэ. Манна диэн эттэххэ, Дружинаҕа 9 кылааска үөрэнэ сылдьан, улахан дьоҥҥо Абый чиэһин көмүскээн, зонаҕа чемпион, призер буолуталаабыта. Улахан дьоҥҥо тустарыгар күрэхтэһиилэрин статустара даҕаны сүүнэлэрэ бэрт эбит — республика Хотугу-Илин зоната, Саха АССР чемпионата, Бүтүн Союзтааҕы турнирдар, Саха сирин Тыатын сирин оонньуулара, «Урожай», «Спартак» обществолар араас таһымнаах күрэхтэһиилэрэ, Краснояркай кыраай чемпионаттара, Россия норуоттарын X Спартакиадата, Сибиир уонна Дальнай Восток чемпионаттара, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдар, РСФСР чемпоната, аатырбыт тустууктар, олимпийскай чемпионнар ааттарыгар бириистээх турнирдар…
Ити усталаах туоратыгар Иван Никулин физкультура техникумун бүтэрбит, онно тренеринэн үлэлээбит Красноярскайыттан ураты Чебоксарыга, Кемероваҕа, Грознайга, Новосибирскайга, Улан-Удэҕэ, Владикавказка, Перьмҥэ, Черкесскэйгэ, Благовещенскайга таһаарыылаахтык тустубута. 22 саастааҕар ыра санаатын толорон, Красноярскайга ССРС спордун маастарын толорбута, 31 сааһыгар греко-римскэй (классическай диэн этэ) тустууга Россия маастара буолбута.
Дьылҕа-хаан даҕаны, спорт даҕаны араас ис өрүттээҕин Иван билэр бөҕө. Тустуу туһунан кэпсэтэр буоламмыт, омнуолаах түгэннэртэн эмиэ ахтан аһарыахха сөп. Элбэхтэн аҕыйаҕы эттэххэ, «Сельская жизнь» хаһыат бирииһигэр бурят уолун кыайан истэҕинэ балыйаннар 5 миэстэҕэ үтүрүллүбүттээҕэ. Биир турнирга азербайджанецтар судьуйаны атыылаһаннар, биһиги уолбут хас да баллынан баһыйан истэҕинэ, схватка бүтэрэ түөрт уонча сөкүүндэ хаалыыта субуруччу үс сэрэтиини биэрэннэр, көбүөртэн устан тураллар. Манна диэн эттэххэ, ол кэлин олимпийскай чемпион буолбут Намик Абдуллаев эбит. Республика да күрэхтэһиилэригэр балыйаллара баара. Иван итилэртэн олус хомойдор, абардар да, бөҕө санаалааҕыттан, ыһыктынан кэбиспэтэҕиттэн киһи сөҕөр.
Иван Николаевич актыыбынай тустууттан уурайан баран, трнердиир баҕатын толорон, Белай Гораҕа оҕо спортивнай оскуолатыгар, Сутуруоха, Кэбэргэнэ филиалларыгар уолаттары тустууга эрчийбитэ. Олортон хас да оҕото оҕолорго республика чемпионнарынан, призердарынан буолбуттара, «Азия оҕолоро» призера иитиллэн тахсыбыта. Бэтэрээн тустуук тустуунан эрэ үлүһүйэрэ буолуо диэмэҥ. Кини өссө уһанарын, уруһуйдуурун олус сөбүлүүр, хайдах эрэ ис иһиттэн онно тартарар. Убайын Куоста Хотугуурап кинигэлэригэр иллюстрация бөҕөнү — айылҕаны, кыыллары, көтөрдөрү уруһуйдаан үөрдүбүтэ элбэх.
Төрөөбүт Абый улууһун патриота буоларын быһыытынан, айан борогуонун үп-харчы быһаарар билиҥҥи кэмигэр, талааннаах, спорду, атын да эйгэни, олохторун сүрүн дьарыгын курдук ылынан дьарыктанар оҕолору соҕуруу дэлби спонсордаан, тэрилтэлэртэн анал үбү көрөн, ыытан араас күрэхтэргэ кытыннаран иһиэххэ диэн өйдөбүллээх. Кэлии-барыы, уопут атастаһыыта баар буоллаҕына эрэ хамсааһын баар буолуо диирэ сиэрдээх. «Оҕону кыра эрдэҕиттэн саҕалаан эрчийэр көдьүүстээҕэ биллэр буоллаҕа», — диэн санаатын үллэстэр. СР спорка уонна физкультураҕа туйгуна, «Урожай» общество бочуоттаах үлэһитэ Иван Николаевич Никулин спорт киһини дьиссипилиинэлиир, күүһү-күдэҕи тупсарар, өйү-санааны сытыылыыр диэн өйдөбүлүн эдэрдэргэ тиэрдэргэ дьулуһарын хайгыахха, өйүөххэ эрэ сөп.
Николай ПЕТРОВ.