Оҕо спорда улахан болҕомтону ирдиир

Кэнники сылларга дойду үрдүнэн оҕо спордугар улахан уларыйыылар, хамсааһыннар бараллар. Спорт эбийиэктэрин тутуллаллар, оҕолорго, ыччакка араас таһымнаах элбэх күрэхтэһиилэр ыытыллаллар.  РФ Президенэ Владимир Путин оҕо доруобуйатыгар, спордугар күүстээх болҕомто ууруллуохтааҕын этэн туран, күүстээх үлэни ыытарга дьаһал биэрбитэ.

Абый улууһугар оҕо-ыччат спордун оскуолата (ДЮСШ) 1988 сыллаахтан үлэлиир. Спортивнай оскуоланы ол саҕана ДСО «Урожай» бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьан Ушницкай М.К. туруорсан туттарбыта. Киниэхэ Ефимов И.Н. күүс-көмө, өйөбүл буолбута. Бастакы директор Макаров Иннокентий Егорович этэ. Араас кэмнэргэ И.В.Павлов, О.В.Неустроев, В.К. Стручков, В.А.Смирников, М.К.Ушницкай, Г.С.Гоголев, С.П.Алексеев, А.И.Слепцов, Д.С.Игнатьев директордаабыттара.

Билигин оскуоланы Александр Новиков салайар. Александр Константиновиһы кытта улууска оҕо спордун туругун, төһө болҕомто уурулларын, ханнык секциялар үлэлииллэрин, инники былааннар, иитиллээччилэр ситиһиилэрин туһунан кэпсэттибит:

Оҕо-ыччат успуордун оскуолата 4 хайысханан  үлэлиир: волейбол, көҥүл тустуу, мас-рестлинг уонна футбол. Хас биирдии хайысхаҕа улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр, үрдүк көрдөрүүлээх учуутал-тренердэр С.П.Ефремов, А.В.Попов, А.А.Слепцов уонна нэһилиэк оскуолаларыгар көҥүл тустууга Черемкин С.В (Абый), Старостин К.К (Мунурдах), Корякин А.А. (Майыар), Лебедев Г.К. (Ураһалаах), Новиков А.К, Рязанскай К.Ф (Белай Гора) үлэлииллэр.

2023-2024 үөрэх дьылыгар 8 көрүҥҥэ оҕолорго спартакиада ыытыллыбыта. Спартакиада түмүгүнэн I миэстэни Майыар орто оскуолата, II – Белай Горатааҕы гимназия, III Абый орто оскуолата ылбыттара.

Сүрүн болҕомтону көҥүл тустууга уурабыт. Ааспыт үөрэх дьылыгар улуус аатырбыт, биллэр-көстөр тустууктарын ааттарынан 3 улахан күрэх буолбута. Ол  курдук, Муҥурдаах нэһилиэгэр көҥүл тустууга Россия үс төгүллээх призера, Россия спордун маастара, хапсаҕайга Саха сирин спордун маастара, Россия үтүөлээх тренерэ Василий Егорович Стручков-Абый Бааска бирииһигэр көҥүл тустуу, улахан дьоҥҥо  хапсаҕай күрэхтэрэ ыытыллыбыта. Бу күрэххэ Василий Егорович иитиллээччитин кытта кэлэн күрэҕи көрбүтэ, судьуйалаабыта, маастар-кылаас биэрбиттэрэ. Нэһилиэк оскуолаларыгар көрсүһүү тэрийбиттэрэ. Абый нэһилигэр бырааттыы Хабаровтар бириистэригэр оҕолорго көҥүл тустууга, улахан дьоҥҥо хапсаҕайга күрэх  ыытыллыбыта. Майыар нэһилиэгэр биир дойдулаахпыт Алексей Дмитриевич Никулин бирииһигэр зональнай күрэх буолбута.  Муоматтан,  Аллайыахаттан кэлбиттэрэ. Уопсайа 100-тэн тахса спортсмен кыттыыны ылбыта. Бу күрэхтэр түмүктэрэ улуус хаһыатыгар сиһилии тахсыбыттара.

Республикатааҕы  көҥүл  тустуу, хапсаҕай күрэхтэригэр кыах баарынан кыттабыт. Бу сылга оҕолорбут да ситиһиилэннилэр. Ол курдук, Өймөкөөҥҥө буолбут Мергенев бирииһигэр тустуу күрэҕэр Дьулустан Новиков II миэстэ буолбута. Кэбээйигэ ыытыллыбыт В.С.Сметанин аатынан күрэххэ Марат Слепцов – I м (45 к), Дамир Слепцов – II м (58 к), Сергей Колесов — II м (41 к), Эрсан Слепцов — III миэстэ (28 кг), Айчилан Степанов III миэстэ (28 к), буолбуттара.  Нам улууһугар Сокольников П.Г. бирииһигэр көҥүл тустууга Сергей Колесов II миэстэни ылбыта.

«Спортивные якутяне» Саха Өрөспүүбүлүкэтин оҕолорун спартакиадатыгар улуустан 11 спортсмен мас тардыһыытыгар уонна көҥүл тустууга күрэхтэспиттэрэ. Громова Милана мас тардыһыытыгар 26 кыттааччыттан IV миэстэ буолбута. Мас тардыһыытыгар уопсай түмүккэ XIII, Арктика бөлөҕөр III миэстэ буолбуттара (тренер А.А.Слепцов). Көҥүл тустууга 32 хамаандаттан 21-с миэстэ, Арктика бөлөҕөр IV миэстэ.  Тустууга саамай кыра иитиллээччибит Аммосов Дима бу күрэххэ 48 киилэҕэ III бочуоттаах миэстэни ылбыта. Билигин Дима (ДЮСШ иитиллээччитэ) уонна Белай Гораттан Сандал Атласов Чурапчытааҕы спортивнай оскуолаҕа үөрэнэллэр. Иккиэн тустууга I разрядтаахтар.  

Илларион Федосеев бирииһигэр көҥүл тустууга Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Боотурдар оонньуулара» фестиваль ыытыллыбыта. Түөрт бөлөҕүнэн 24 улуустан 880 кыттааччы (2011 с. төрүөх кыргыттар, 2008-2015 сс. төрөөбүт уолаттар) түөрт күнү быһа ким ордук бэлэмнээҕин быһаарсыбыттара. Абый улууһуттан 6 иитиллээччи  кыттан, эрчиллэн кэллэ.  Тренеринэн Алексей Корякин сырытта. Бу күрэххэ Майыар орто оскуолатын үөрэнээччитэ Георгий Павлов 42 киилэҕэ боруонса мэтээл хаһаайына буолан, улууспутун ааттатта.

Оҕо спордугар күүстээх болҕомто ууруллуохтаах. Күүстээх уонна биллэр спортсменнарбыт бары оҕо спортивнай күрэхтэһиилэриттэн кынат анньыммыттара. Биһиги улууспутугар спорт араас көрүҥэр ордук талааннаах, дьоҕурдаах, сайдар кыахтаах оҕолор бааллар: Слепцова Люба (Абый), Слепцов Слава (Муҥурдаах), Ребров Айтал (Майыар), Громова Милана (гимназия), Новиков Дьулус (гимназия), Ефимов Саша (Белай Гора).

Сүрүн кыһалҕабытынан улууска спортивнай саалабыт суоҕа буолар. Аварийнай туруктаах кыараҕас саалаҕа элбэх секция ыытыллыбат. Оҕунан, буулдьанан ытыы, остуол оонньуулара (хаамыска, хабылык), саахымат, дуобат курдук көрүҥнэри дьарыктыахха сөп этэ. Дьоҕурдаах оҕолору араас куораттарга күрэхтэһиигэ ыытарга бырайыас ыарахана мэһэйдиир. Кэнники сылларга улуустан элбэх дьиэ-кэргэн киин сирдэргэ көһөн, дьарыктанар дьоҕурдаах оҕо сылтан сыл аҕыйаан иһэр. Өссө да кэккэ кыһалҕалар, ыарахаттар үлэлиир тухары бааллар.

 Сана үөрэх дьылыгар Абый нэһилиэгэр  көҥүл тустууга хомуур (сбор) ыытыллара былааннанар. Табылыннаҕына, Аан дойду чемпиона Герман Контоев кэлэрин күүтэбит. Манчаары оонньууларыгар бэлэмнэнии, көҥүл тустууга Дьокуускайга, атырдьах ыйыгар Дагестаҥҥа хомуурга  ыытар үлэни  сылы быһа тэрийэбит.

Түгэнинэн туһанан, улууска ыытар күрэхтэрбитигэр  күүс-көмө буолар улуус дьаһалтатыгар (Новиков В.В.), үөрэҕирии салаатын начальнигар А.С.Винокуровка,  нэһилиэк бары  баһылыктарыгар,  оскуола директордарыгар, спонсордыыр дьоммутугар, тэрилтэлэргэ оҕо спордун өйүүргүт иһин барҕа махталбытын тиэрдэбит, өссө да күүс-көмө буоларгытыгар эрэнэбит. Дьокуускай куоракка, атын улууска ыытыллар күрэхтэргэ оҕолорун бырайыастаан ыытарга  төрөппүттэр, үп-харчы булуутугар улуус дьаһалтата куруук өйөбүл, көмө буолаллар».  

 Билиҥҥи үйэҕэ спордунан дьарыктаныыны күрэхтэһии эрэ курдук көрбөкко, хас биирдии оҕо чэгиэн-чэбдик, доруобай буола улаатарыгар туһалааҕын толкуйдаан, улахан болҕомто ууруохтаахпыт. Манна улуус баһылыктара, спорт инструктордара, физкультура учууталлара төрөппүтү кытта биир тылы булан, оҕолору эт-хаан өттүнэн дьарыктаан, усулуобуйа тэрийиэхтээхтэр. Улууска  спорт сайдар кэскилэ салалта, тустаах тэрилтэлэр сөптөөх бэлиитикэни уонна көҕүлүүр үлэни ыыталларыттан быһаччы тутулуктаах.   

Анна Чиркова, Абый.